روان شناسی و کودکان استثنایی

کج و کوله نخوانید
در مقاله " کودن های با هوش " به بیان ویژگی های افرادی پرداختیم که با وجود هوش طبیعی در روخوانی و خواندن متون ضعیف عمل می کنند . علت این امر می تواند به مهارت های رشد نایافته در جریان رشد مرتبط باشد که باعث ناتوانی در حیطه ای خاص از یادگیری می شود .

در نارساخوانی شنیداری اختلالاتی در تشخیص شنیداری، صداهای گفتاری و ترکیب آنها، نام بردن آنها و توالی شنیداری یا حافظه مسلسل وجود خواهد داشت.

درنارساخوانی بینائی: کودک در تشخیص بینایی، درک بینایی، جهت یابی و رعایت توالی و ترتیب مشکلاتی دارند که در صورت اجرای برنامه درمانی مناسب می تواننددر این زمینه موفق باشند .

لذا با توجه به ضعفی که در کودک تشخیص داده می شود درمان ترمیمی آغاز می شود . ما سعی می کنیم تمرین هایی را در این حیطه برای شما آماده سازیم تا با آشنایی با انها هم در منزل به درمان کمک کنید. و هم با فعالیت های مشاور در زمان درمانگری آشنایی پیدا کنید.

تمرینات شنیداری

1- تمرینات در رابطه با قضاوت تشابه یا تفاوت واج یا واژه مثلاً واجی که در موقعیت های اول، وسط و آخر عوض می شود. (بار- تار)   (شیر- شیر)    (اسب- است)       (باد- ناز)

2- تکرار قافیه در کلماتی که درمانگر تلفظ می کند (بار- مکار- دار- خار- زار) کودک باید قافیه را تشخیص دهد.

3- از بین تصاویر مختلف تصاویری که با صدای مورد نظر درمانگر شروع می شود پیدا کند.

4-  کلمات و یا صداهایی که درمانگر تلفظ می کند با همان توالی و نظم توسط کودک تکرار شود.

5- درمانگر کلماتی را تلفظ می کند و کودک کلماتی را که با صدای یکسان شروع و یا تمام می شوند تشخیص می دهد. می توان از 2 واژه شروع و رفته رفته افزایش داد. مثل (ماه- راه- متکا) (گوش، دیشب، آتش)

6- کودک کلماتی را بسازد که صدای مورد نظر درمانگر در اول یا آخر کلمه باشد.

7- درمانگر لیستی از کلمات را می خواند و از کودک می خواهد به محض شنیدن هر کلمه، همان کلمه را با حذف واج اول بگوید (مثل مادر ، آدر) و یا حذف واج آخر (موتور، موتو)

8- درمانگر کلمات مرکب را برای کودک بخواند. کودک کلمات تشکیل دهنده کلمه مرکب را جدا کند. نظیر کارخانه = کار و خانه

تمرینات بینایی

بسیاری از تمرینات شنیداری را می توان به صورت نوشتاری درآورد و برای تقویت ادراک بینائی استفاده کرد. به هنگام تقویت ادراک بینایی کودک در مورد حروف باید به نقاط توجه خاصی مبذول داشت. نقطه نقش بسیار مهمی در تمایز حروف زبان فارسی دارد. با جلب توجه کودک به تعداد نقاط، موقعیت مکانی نقاط می توان گام موثری در پیشرفت خواندن و نوشتن برداشت.

* برای جلب نظر کودک به تعداد وضعیت نقاط می توان از آموزشهای زیر استفاده کرد:

1- درمانگرتعدادی کارت به کودک می دهد. کودک باید سریعاً این کارت ها را به گروه های 1-2-3، نقطه ای تقسیم بندی کند. (رفته رفته از بزرگی نقاط کاسته و نقاط به یکدیگر نزدیک می شوند)

2- تشخیص تعداد نقاط در یک کارت.

3- تشخیص موقعیت مکانی نقاط در یک کارت

4- به خاطر سپردن حروف روی کارت و تشخیص کارت حرف از بین کارتهای دیگر (در این تمرین می توان بجای حرف از کلمه استفاده کرد)

5- روش بنیائی- حرکتی- درمانگر کلمه ای را روی کارت نوشته. به کودک نشان می دهد و می خواهد با دقت آن را دیده و به خاطر بسپارد و سپس به صورت ذهنی بیان کند.

6- کودک باید بتواند در یک مستطیل 4 کادره حرفی را که متفاوت از بقیه حروف است تشخیص دهد. تمرینات اولیه حروف باید تمایز بیشتری با یکدیگر داشته باشند و رفته رفته این تمایز کمتر شود با کلمات هم این تمرین انجام شود (شیر- زیر- شیر- شیر)

7- تشخیص کلمه ای که با حروف متفاوتی با کلمات دیگر شروع می شود و آن را پیدا کند نظیر (رگ- رد- وام- روز)

8- درمانگر فرم نوشتاری صحیح کلمه را به همراه فرم نوشتاری اشتباه همان کلمه به کودک نشان می دهد و از کودک می خواهد تشخیص دهد کدام کلمه درست است. نظیر (صابون- سابون) تکرار زیاد این تمرین زیاد مناسب نیست و بیشتر توجه کودک را به خطاهایی که ممکن است از لحاظ نوشتاری در کلمات پیش آید جلب کرد و به خصوص تمرکز او را نسبت به حروفی که صدای یکسان دارند افزایش دهد و به نقش حافظه بنیایی در یادگیری فرم نوشتاری کلمات جلب کند.

 9- استفاده از واژه های کلیدی به همراه تصویر

تمرینات مربوط به حواس دیگر

- لمس حروف برجسته و تشخیص و نام بردن آنها

- ردگیری حروف بسیار بزرگ نوشته شده با انگشت و تلفظ صدای حروف (روش جسمی- حرکتی)

- استفاده از حواس بنیائی و شنوایی- حرکتی و لامسه در یادگیری حروف و کلمات با استفاده از وسایلی همچون کاغذ سمباده- خاک رس و یا غیره (روش چند حسی)

نقطه نقش بسیار مهمی در تمایز حروف زبان فارسی دارد. با جلب توجه کودک به تعداد نقاط، موقعیت مکانی نقاط می توان گام موثری در پیشرفت خواندن و نوشتن برداشت.

در آموزش کودکان نارساخوان به موارد ذیل باید توجه شود.

الف: رشد مهارتهای زبانی (در زمینه نحو و معنا)

1- تصحیح خطا در جملات که می تواند نحوی با معنایی باشد. نحوی؛ مثل حسن و محمد آمد معنایی؛ روزها ستارگان در آسمان می درخشند.
2- تکمیل جملات و کلمه حذف شده که ممکن است. فعل، فاعل، مفعول، ضمیر و قید و صفت و یا... باشد.

3- پاسخ دهی کودک به سئوالات درمانگر بعد از خواندن متن

ب: گسترش واژه گان: مفهوم کلماتی که برای کودک مشخص نیست متناسب با سن کودک

ج: تحقیق کلمه

د: توضیح مفاهیم مربوط به کتاب –مفهوم جمله- پاراگراف

ح: تحلیل کلمه

1-تحلیل آوایی (صوت املائی)

2- تحلیل ساختاری –پیشوندها و پسوندها. ریشه کلمه ها و ضمائم حروفی

3- پیکربندی با کمک طول و شکل و شناسایی کلمه

4- نشانه های تصویری

5- تحلیل بافتی

6- باید از تحلیلهای متنوع همزمان با هم و با توجه به شرایط استفاده نمود.

هـ - ارتباط حرف و نام و صدا

و- رشد مهارتهای رویارویی با لغات

س- تسلط روی ساختهای مختلف هجایی

ر- روانی و شیوایی در امر خواندن

ظ- افزایش سرعت خواندن

ی- ایجاد علاقه و انگیزه در امر خواندن

ک- عدم آموزش فشرده و تشویق به موقع کودک

- درمانگر در طول یکی دو روز بعد از یادگیری هر مطلبی باید مجدداً آن را مرور کند و از ساده ترین اطلاعات که فهم آن ها ساده است و کودک با آن ها آشناست استفاده کند.

- درمانگر باید به والدین و معلمان کودک بیاموزد که تا حد امکان اجازه ندهند مشکلات زبان نوشتاری کودک، وی را از پیشرفت بازدارد. بسیاری از نارساخوانها علی رغم این مشکلات به رتبه های بالای تحصیلی در دانشگاه نائل آمده اند.